Op 28 juni 2016 komen de makers van Open Media Art bijeen om te spreken met Mieke Gerritzen, directeur van beeldmuseum Museum of the Image (MOTI) in Breda. De makers zijn al een stuk verder met hun concept, en Mieke helpt ze hun focus te verscherpen door enkele kritische vragen te stellen. Maarten Brinkerink van Beeld en Geluid vertelt tijdens de bijeenkomst over auteursrecht en open licenties. Hoe kijken de kunstenaars aan tegen auteursrecht op hun werk en op dat van het materiaal dat ze gebruiken?
Mieke Gerritzen over beeldcultuur
Allereerst neemt Mieke Gerritzen het woord en neemt ons mee in een vogelvlucht door de beeldcultuur sinds het ontstaan van het internet. Ze houdt een sterk pleidooi voor de invloed van het beeld op onze cultuur. “Beelden laten zien waar we vandaan komen,” is de opening van haar presentatie, en laat door middel van o.a. de grottekeningen van Lascaux zien dat beelden gebruikt worden door de mens om de wereld om ons heen te begrijpen.
Een aantal mooie observeringen die Mieke met ons deelt:
- Beelden worden vooral beroemd als ze gestolen zijn geweest of geïmiteerd.
- Van Dada naar data: beeld wordt steeds meer herhaald en kwantiteit overheerst kwaliteit.
- De huidige beeldcultuur toont aan dat er steeds minder aandacht is voor de creatieve ontplooiing van het individu.
- Jongeren en jong volwassenen spenderen dusdanig veel tijd voor beeldschermen dat ze steeds meer hun lichaam vergeten. Er is hierdoor een grotere behoefte naar een fysieke cultuurbeleving.
- Mieke trekt het verband tussen het type kubisme dat je ziet bij MC Escher en de beeldestethiek die wordt gevormd door het spel Minecraft.
- “Hoe vaker je de beelden ziet, hoe mooier je ze gaat vinden. De herhaling heeft een soort betovering.”
- Beelden worden sneller gereproduceerd en geconsumeerd. Bijvoorbeeld de populariteit van het “Je suis Charlie” logo na de moorden in Parijs – beelden gaan een steeds belangrijkere rol spelen in maatschappelijke kwesties.
Tot slot pleit Mieke ervoor dat ‘beeldlezen’ ook een vaardigheid wordt dat wordt onderwezen op scholen. Het woord staat nu centraal als basis voor kennisontwikkeling. Maar hoe onttrekken wij kennis uit beeld? Wat vertellen beelden ons wel, en wat vooral niet?
Auteursrecht en open content
Voor deze bijeenkomst is Maarten Brinkerink uitgenodigd om ons wegwijs te maken in de wereld van het (Europees) auteursrecht, en de mogelijkheden die bestaan voor het geven van open licenties.
Bekijk hier de belangrijkste punten uit Maarten’s presentatie online:
Maartens presentatie was een korte introductie over het brede juridische veld dat auteursrecht is. Om zo de groep een kijkje te geven op niet alleen de rechten waar zij recht op hebben als ze iets publiceren, maar ook wat het inhoudt om iemands anders werk te gebruiken. Daarnaast komt het veel voor dat rechten van een werk niet bij één persoon liggen, wat het ingewikkelder maakt op afspraken te maken. Hoewel auteursrecht het verspreiden en hergebruiken van werk limiteert zijn er ook regels die het wel toegankelijk maken, zoals voor gebruik voor educatieve doeleinde en het citaat recht.
Maarten schonk in zijn presentatie ook aandacht aan het gebruiken en publiceren van open content. Als makers werk publiceren onder open licenties zoals de Creative Commons-licenties kunnen andere makers gebruik maken van hun werk. Niet alleen is dit een eerbiedige manier van om gaan met elkaar werk ook wordt altijd de maker van het originele werk genoemd. Maarten legde de groep uit wat de verschillende Creative Commons-licenties zijn en hoe hier mee om te gaan.
Uitgebreidere uitleg over Maartens presentatie is hier na te lezen. Naar aanleiding van zijn presentatie discussieerden we met de groep wat voor invloed auteursrecht heeft op hun ontwerppraktijk. Ook dit is in de blogpost terug te lezen.
Updates van de makers
Superposition
Bram en Robin laten hun software experiementen zien, waarbij ze motion tracking hebben toegepast en archiefbeelden vertalen naar een positie naar tijd en ruimte vertalen. “Wat levert dit ons op?” vraagt Mieke. Bram geeft aan dat het je in contact brengt met de positie van de cameraman. “Je kunt de beweging van de cameraman nu in kaart brengen en bestuderen.” Mieke blijft doorvragen naar de informatie die dit oplevert. Superposition zien dit als interessante tool voor filmmakers. Het is een tool voor Beeld en Geluid. Open Beelden is zo rijk, dat je er snel verdwaalt raakt en op filmpjes blijft klikken. Deze tool biedt een nieuwe manier van navigatie, eentje die meer associatief is.
Bram en Robin gaan zich nu toeleggen op het creëren van een interface voor de tool. Dit alleen al, levert weer nieuwe vragen op. Hoe breng je de resultaten in beeld? Opeens is er ook de vraag wat precies een ‘zoom in’ is: wordt het frame kleiner, of kom je dichterbij het object? Mieke vindt alleen de resultaten al erg mooi om te zien. Misschien is dat ook al een prima uitkomst. “Als het publiek de schoonheid alleen al waardevol vind, dan is dat genoeg.”
Anna
Anna presenteert haar onderzoek tot nu toe, en haar bevindingen over een nostalgisch geluidsfenomeen: het hoorspel. Hoorspelen of luisterspelen werden voornamelijk voor de radio gemaakt en hadden als voornaamste doelgroep blinde mensen. Ze heeft samen met geluidstechnicus Martin Schuurmans bij Beeld en Geluid gekeken naar attributen die hierbij gebruikt werden. Het gaat Anna niet zozeer om de techniek, maar meer de mensen die hierbij betrokken zijn en hoe ze ermee omgaan. Ze laat wat foto’s zien van dingen die haar opvielen. Een windmachine, wat haar interesse wekt, omdat de wind iets is dat niet te fotograferen is. Een ‘halve’ auto gebruikt door de VARA voor scènes waarbij mensen in en uit de auto stappen. Ook veel deuren – deuren zijn erg populair bij hoorspelen. Ze laat een fragment zien van opnamen van het hoorspel Nodeloos Avontuur (KRO, 1954). Erg grappig vind ze de geluidenman (foley artist) op de achtegrond die de deur dichtdoet en wegloopt. Waarom doet de acteur dat zelf niet?
Ook interessant vind ze het ‘stilte geluid’, ook wel aangeduid met de Engelse term presence, dat ontstaat door de opname apparatuur in relatie tot de omgeving. Ze merkt ook op dat in het Geluid van Nederland heel veel geluiden met “algemeen” worden aangeduid, bijvoorbeeld Algemeen rumoer en geroesemoes (2012). Voor haar vervolg onderzoek gaat ze zich bezig houden met de volgende vragen: wat zeggen deze oude vormen van geluidsmedia over onze relatie met beeld en geluid? En hoe kan ze de hoorspel vorm verheffen boven het nostalgische gevoel?
Elki
Elki laat ons haar spreadsheet zien van materiaal dat ze verzameld heeft dat haar interesse heeft gewekt. Ze werkt nu met schetsen, waarbij ze archieffilms vergelijkt of associeert met beelden op YouTube. Bijvoorbeeld de reisvideo’s: oude beelden van de Grand Canyon uit de jaren 70, en hoe de Grand Canyon nu in beeld wordt gebracht door uploaders op YouTube. Wat wordt in beeld gebracht en hoe? Mieke vraagt zich af wat haar werk nu precies inhoudt. Misschien kan ze opzoek naar nieuwe vormen van presentatie? Elki benadrukt dat ze het materiaal altijd graag laat zoals het is. Anna geeft de suggestie dat de rol van de zelf ook interessant is, omdat veel mensen nu zichzelf plaatsen tussen het object en de camera.
Tereza
Tereza presenteert haar werk, waarbij ze mensen een eigen, persoonlijke, Nederlandse (video) geschiedens laat genereren aan de hand van beelden uit het archief. Ze laat beelden zien van Nederlandse vakanties, de FEBO, het maken van zandkastelen, en schaatsen. Het project is gericht op haar klasgenoten in haar Nederlandse integratieklas. Mieke vind het interessant dat ze zich zo richt op de ‘Nederlandsheid’ van het archief en onze cultuur op die manier contextualiseert. Tereza laat wat code zien waarmee ze de eindvideo gaat creëren. Ze zit nog met veel vragen over hoe de uiteindelijke presentatie hiervan. ‘Maarten vraagt zich af wat de ‘toon’ wordt van de presentatie: wordt het een beetje een humoristische interpretatie, of wil ze dat de gebruikers oprecht trots gaan zijn op hun persoonlijke Nederlandse geschiedenis? Wat gaan de beelden oproepen? Tereza is hier ook benieuwd naar, en denkt dat het een mix wordt van beiden.
Foto’s: Brigitte Jansen, CC-BY 2016
Comments are closed.