Vorige week heeft de Oxford dictionary het woord van het jaar 2016 uitgeroepen: Post-truth. Post-truth omschrijft de omstandigheden waarbij objectieve feiten minder doorwegen dan emoties voor het vormen van de publieke opinie. Dit verwijst natuurlijk naar de verkiezingen in Amerika waarbij toekomstig president Donald Trump inspeelde op het gevoel en de angst van een boos Amerika. Veel beweringen van Trump waren feitelijk onwaar, maar hij overtuigde toch door in te spelen op de ‘onderbuikgevoelens’ van de burger. Wat men voelt lijkt als een belangrijkere realiteit te worden gezien dan de feitelijke waarheid.
Dat mensen opzoek gaan naar alternatieve werkelijkheden om hun levens en de dingen die hen overkomen te verklaren is niets nieuws. Al sinds de oudheid vond men deze verklaringen in een bovennatuurlijke realiteit, namelijk die van de godenwereld. Maar ook daarna in hekserij, tovenarij en religie vond men verklaring, rechtvaardiging en geruststelling. Een bovennatuurlijke waarheid die misschien wetenschappelijk onverklaarbaar is maar in onze gevoelswereld de soms harde realiteit kan verzachten en verklaren. Een waarheid die onze eigen realiteit bevestigd zonder zelf feitelijk verklaarbaar te hoeven zijn. Onheil overkomt ons omdat we vervloekt zijn, omdat we kwade geesten om ons heen hebben of simpelweg omdat God het zo bedoeld heeft.
Op deze manier hoeven we de eventuele schuld niet bij onszelf te zoeken. Als we ziek worden kunnen we de heks beschuldigen van magie en gooien we haar met een rotsblok aan de voeten de rivier in. Heb je last van impotentie, dan kan, volgens de flyers in mijn brievenbus, het slachten van een kip met bijpassend ritueel de oplossing zijn. En overlijdt er een dierbare dan heeft God het zo gewild en is die persoon in een paradijs belandt voor de eeuwige rust.
Het aanvaarden en verklaren van de (feitelijke) realiteit is soms zo moeilijk dat het vormen van een alternative realiteit uitkomst biedt. Hoop, rust en acceptatie voelt nou eenmaal beter dan machteloosheid en angst.
Het is dus ook niet gek dat de mens, zeker in deze individualistische wereld overspoeld met informatie en informatiebronnen, zelf een realiteit opbouwt die zijn of haar eigen gevoel bevestigd. Als feiten er niet meer zo toe doen worden de mogelijkheden van de waarheid eindeloos. En als iedereen kiest voor zijn eigen onbetwistbare waarheid zal ons wereldbeeld er over een paar jaar heel anders uitzien. Welke invloed zal dit dan hebben op de beelden die we van de wereld te zien krijgen? De beelden die ik in mijn werk gebruik zijn ook allemaal eigen representaties van een realiteit en daarmee bieden ze ieder hun eigen werkelijkheid. Als maker kies ik beelden die samen een nieuwe realiteit voorstellen. Eigenlijk doe ik dus niets anders dan Trump, ik stel een nieuwe realiteit voor als alternatief op wat er erkend wordt als werkelijkheid.
Trump schets een utopisch alternatief gebaseerd op onwaarheden. Maar wat de rest van de wereld moeilijk kan bevatten is niet dat hij dat zo gespeeld heeft, maar dat bijna de helft van Amerika deze onwaarheden aanneemt en de feitelijk waarheid zo klakkeloos verwerpt. Er is dus een grote behoefde aan een alternatieve realiteit, zoals dat eigenlijk altijd al zo geweest is. We zijn dus niet meer tevreden met de manier waarop de wereld wordt verklaard en zoeken naar alternatieven die het leven voor ons makkelijker maken. Men gelooft liever in de glazen bol van Trump dan in het uitgebreide onderzoek van wetenschappers. Ons lot ligt liever in handen van deze bazelende medicijnman die onze kwalen snel en gemakkelijk weg kan nemen dan in die van een arts die er jarenlang voor heeft gestudeerd. Een andere realiteit aannemen is een fijne uitweg als de echte realiteit ons niet bevalt. We bepalen immers zelf hoe we ons leven leiden en welke realiteit daar dan het beste bijpast.
Er is niet meer een waarheid, het zijn er velen. Het moeilijkste zal dan ook niet zijn om de realiteit te begrijpen of aanvaarden, maar om er eentje te kiezen.
Header afbeelding van Elki Boerdam CC-by SA
Originele beelden:
Donald Trump gemaakt door Gage Skidmore CC-by-SA
De schepping van Adam door Michelangelo Public Domain
Comments are closed.